De wonderlijke wereld van geweldsporno

In de wonderlijke wereld van geweldsporno zijn geweren lustopwekkend, criminelen helden om je mee te identificeren en heeft geweld geen gevolgen.

Afgelopen maand zag ik Baby Driver, de nieuwe film van Edgar Wright. Er zat een scene in die mijn enthousiasme voor alle hippe montagetrucjes deed bekoelen: Baby houdt een auto aan, neemt de vrouw die achter het stuur zit onder schot en dwingt haar uit te stappen. Als hij vervolgens met de auto vertrekt, jammert de vrouw dat haar tas nog op de achterbank ligt, waarna Baby deze naar buiten gooit met een welgemeend ‘sorry’.

In de ogen van Wright – en in die van enkele van mijn vrienden – sprak dit voor Baby. ‘Sorry’ zeggen bij een gewapende autodiefstal trof hen niet als een bizar en nietszeggend detail in een angstaanjagende en traumatische ervaring; ze vonden het – evenals de rechter in de film – goed weergeven dat dit personage (al sinds zijn jeugd autodief, nu deel van een team dat gewapende overvallen pleegt en verantwoordelijk voor meerdere pogingen tot moord) het allemaal niet zo slecht bedoelde. Hij probeerde zichzelf ook maar te redden uit een slechte situatie. Dat de vrouw jaren therapie nodig zal hebben, wordt vergeten, we zijn namelijk al bij het volgende nietszeggende geweldsincident aanbeland, compleet met machinegeweren als drumbeat.

We zijn in de afgelopen jaren overspoeld met geweldsporno, maar de gevolgen van geweld worden meestal verdoezeld. In Batman V Superman sneuvelt een miljoenenstad, maar blijft medeveroorzaker Superman de held. In John Wick Chapter Two reageren omstanders op een feestje nauwelijks als John Wick een pistool trekt en mensen begint neer te schieten. Ze dansen door op de dreunende beats van de DJ. Allemaal vervelend genoeg, zo’n shootout, maar je moet het niet een goede dansavond laten verpesten.

Ik wil geen statement tegen geweld maken. Ik denk dat film het medium bij uitstek is om geweld weer te geven. Je zal me niet horen klagen over de daden van de seriemoordenaar in Se7en, de pimp/dealer Alien in Spring Breakers of het hoofdpersonage uit Old Boy. Allemaal hebben ze namelijk dezelfden kenmerken gemeen: hoe tof het er filmisch soms ook uitziet; we willen niet met ze ruilen. Ze zijn geen helden, geen mensen die je wil zijn of ook maar in dezelfde kamer mee wil rondhangen. Hun daden hebben gevolgen, we zien de gezichten van de mensen om hen heen en voelen interesse, geen sympathie.

Vergelijk dit met de karakters uit films als Kiss Kiss Bang Bang, Spectre, The Nice Guys of Suicide Squad. De koelbloedige moordenaars worden hier sympathiek gemaakt, met grappige oneliners en ontspannen loopjes. Iemand die je arm breekt is een grappige collega, een huurmoordenaar is een goede vader en een bizar plot rond mensenhandel en moord is niets meer dan een komische situatie waar je in terecht bent gekomen. Met hoe veel grappen kun je je hieruit redden?

https://www.youtube.com/watch?v=gnRbXn4-Yis

Als je dit vergelijkt met veel betere geweldsfilms valt op dat deze kenmerken daar ontbreken. Hoe gruwelijk The Hateful Eight en Brimstone ook zijn; we willen niet ruilen en de macabere scènes en degenen die ervoor verantwoordelijk zijn, zijn niet sympathiek of cool. Saving Private Ryan toont ons de horror van een strand waar je niet wil zijn, Natural Born Killers laat twee angstaanjagend gestoorde criminelen zien. Het geweld in deze films maakt hen minder sympathiek, niet meer.

Wanneer je kijkt naar Passion of the Christ lachen we niet om de zwepen die over Jezus gaan, en ons identificeren met de Romeinen gaat moeilijk. Vergelijk dit met het dieptepunt in de geweldspornoreeks: Kingsman: The Secret Service, waarin Colin Firth zo cool mogelijk een kerk vol gelovigen uitmoordt. Hij blijft er uiterst koel bij – want dat ziet er zo hip uit – gooit er een oneliner tegenaan en ach, die vijftig doden, die hadden geen familie of iets dergelijks. En ze waren gehersenspoeld. Van straf kan al helemaal geen sprake zijn.

Een laatste treffend voorbeeld zijn de films Battle Royale en The Hunger Games. In beide gevallen is er een afgesloten gebied waar kinderen elkaar moeten vermoorden en er maar één over kan blijven. Maar waar Battle Royale het geweld toont wat de kinderen elkaar aandoen, houdt The Hunger Games dit verborgen. Je krijgt zo niet echt het gevoel dat er iets op het spel staat, dat de kinderen elkaar daadwerkelijk bloederig vermoorden. Jennifer Lawrence wordt als Katniss Everdeen getorpedeerd als held die voor het goede vecht – een moordenaar als voorbeeld voor kinderen wereldwijd – en is zo het gezicht van de geweldsporno.