When They See Us

Je zou kunnen zeggen dat de jongens die bekend staan als de Central Park Five simpelweg op de verkeerde plek op het verkeerde tijdstip waren. Ze werden onterecht veroordeeld voor verkrachting en mishandeling toen de politie op een misdaad stuitte, de jongens in de buurt plaatste en een en een bij elkaar optelde. Maar regisseur Ava DuVernay laat in When They See Us zien dat het niet alleen een kwestie van toeval was: de gehele maatschappij was erop ingericht om deze zwarte en Latino jongens als criminelen neer te zetten en te veroordelen, met verwoestte levens als gevolg. Het resultaat is een prachtige en vooral pijnlijke serie, verteld vanuit het perspectief van de Central Park Five.

Antron McCray (Caleel Harris), Raymond Santana (Marquis Rodriguez), Kevin Richardson (Asante Blackk), Korey Wise (Jharrel Jerome) en Yusef Salaam (Ethan Herisse) gingen op een avond in april 1989 met een groep andere jongens naar Central Park. Een stukje verderop werd Trisha Meili bruut verkracht en in elkaar geslagen. Ze overleefde het, maar toen ze na bijna twee weken wakker werd uit haar coma kon ze zich niets herinneren. De politie wees maar al te gauw de jongens aan als verdachten en bezegelde daarmee hun lot. In vier afleveringen zien we hoe onrechtvaardig hun verhoor en proces verliep en hoe zwaar hun tijd in de gevangenis en hun leven daarna was.

DuVernay legde in de documentaire 13th het gevangenissysteem bloot dat zwarte mensen voortdurend benadeelt. In When They See Us verweeft ze heel persoonlijke verhalen met dat grotere, racistische systeem in Amerika. Het kwam door politieagenten die hun macht misbruikten en de jongens dwongen om een bekentenis af te leggen. Het kwam door een verschil in armoede tussen wit en zwart dat de ouders niet de middelen hadden voor goede advocaten. Het kwam door de sensatiedrang van de media waardoor woorden als ‘wolf pack’ en ‘wilding’ meteen werden opgeplakt en deze jongens op een bepaalde manier frameden. Dat alles had tot gevolg dat deze vijf jongens bruut uit hun normale levens werden getrokken en voortaan als criminelen werden gezien.

De acteurs spelen geweldig: je gelooft ze op momenten van vreugde, maar ook op momenten van angst, verdriet of wanhoop. Vooral Jharrel Jerome maakt de pijn van Korey — wiens tijd in de gevangenis in de vierde aflevering centraal staat — invoelbaar. Korey heeft ook het schrijnendste verhaal van allemaal. Hij was op het politiebureau om zijn vriend Yusef bij te staan, maar toen de politie nog een vijfde dader nodig had werd hij erbij betrokken. Omdat hij ouder was dan zestien werd hij niet naar de jeugdgevangenis gestuurd, maar als volwassene veroordeeld. Daar was hij niet veilig voor medegevangenen of cipiers en heeft lange tijd in de isoleercel doorgebracht. Daar komen herinneringen van vroeger naar boven, terwijl hij langzaamaan de realiteit uit het oog verliest. Dat is heel mooi uitgevoerd doordat scènes en stemmen in elkaar overlopen: hij ziet familieleden in zijn cel staan of praat tegen ze, terwijl ze in een herinnering antwoord geven. Zo laat DuVernay op zien dat alles wat hem overkomen is zijn tol eist, zonder dat hij het in woorden hoeft te vangen. Je krijgt zoveel empathie voor hem dat het bijna ondraaglijk wordt.

Het loopt uiteindelijk goed af: een ander bekent schuld in 2001, de vijf worden vrijgesproken en ze kregen in 2014 gezamenlijk 41 miljoen dollar ter compensatie. Maar is dit echt wat je een goed einde noemt? Je weet dat ze hierna niet zomaar verder konden met hun ‘normale’ levens. Ze hebben hun tienertijd verloren, zijn psychologisch beschadigd, hun families hebben veel narigheid te verduren gehad. En je weet dat er nog vele anderen zijn die in een zelfde soort situatie zitten.

When They See Us is dan ook geen bingeserie, daar is het verhaal te pijnlijk voor. Nog urenlang blijven de machteloosheid en het leed nazingen. Maar dat is precies wat DuVernay beoogt: het moet ook moeilijke kost zijn. Denk maar niet dat dit voor iemand makkelijk was.