Waarom het annuleren van A Wrinkle in Time een verkeerde beslissing is

Op 19 maart werd bekend dat Disney haar nieuwe film A Wrinkle in Time in Nederland en België heeft geschrapt. Een onverwachte zet, zeker omdat Disney de film tot een week daarvoor grootschalig heeft gepromoot.

In samenwerking met Women’s March NL startte Cine een petitie om de film alsnog naar Nederland te halen, mede vanwege de grote verontwaardiging onder het filmpubliek. Die kreeg zo’n 2000 handtekeningen, maar Disney heeft inmiddels laten weten dat het besluit definitief is. We kregen ook kritiek: waarom moest Cine in de petitie en het bijbehorende artikel ‘meteen de ras- en genderkaart trekken’? Disney kan de beslissing toch ook gemaakt hebben vanuit zakelijk oogpunt, bijvoorbeeld omdat de film niet genoeg op zou brengen?

Disney zelf is weinig communicatief over het hoe en waarom van hun beslissing. In reactie op een mail met verzoek om meer uitleg schrijven ze enkel: ‘Het is gebruikelijk om verschillende commerciële release strategieën per land, per film te hanteren. Voor deze film heeft de studio besloten in Nederland te releasen op VOD/ EST en DVD aankomende zomer.’ Opvallend is echter dat deze strategie last minute lijkt te zijn veranderd. De trailer van A Wrinkle in Time was al wekenlang te zien in Nederlandse bioscopen. Ook online stond de film al aangekondigd voor de release op 4 april. Dus wat is er dan ineens veranderd?

In de nieuwsartikelen die naar aanleiding van de bekendmaking verschenen, werden consequent twee argumenten genoemd door journalisten: teleurstellende opbrengsten en slechte kritieken zouden de achterliggende redenen zijn.

Over die teleurstellende opbrengsten hebben we het al eerder gehad; die vallen eigenlijk best wel mee. In het Amerikaanse debuutweekend van A Wrinkle in Time waren de opbrengsten zo’n 33.1 miljoen dollar (tegenover een budget van 103 miljoen dollar). Tomb Raider, die een week later werd uitgebracht, bracht in het openingsweekend bijna 10 miljoen minder op (23.6 miljoen dollar, tegenover een budget van 94 miljoen dollar) en werd wel gewoon uitgebracht in Nederland. Als we het vergelijken met een andere jeugdfilm, want dat is A Wrinkle in Time, zien we dat een film Ferdinand — die wel in Nederland werd uitgebracht — veel slechter scoort: een opbrengst van 13.4 miljoen dollar tegenover een budget van 111 miljoen dollar. Of, als we meer in het Young Adult genre zitten: Maze Runner: The Death Cure bracht 24 miljoen dollar in het openingsweekend. Wanneer je dat vergelijkt met de 33.1 miljoen dollar van A Wrinkle, dan blijft onduidelijk waarom Disney de film niet in Nederland uit zou brengen.

De slechte kritieken dan. Steevast wordt in Nederlandse artikelen in deze context verwezen naar het feit dat A Wrinkle in Time op de bekende reviewsite Rotten Tomatoes slechts op 41% staat. Maar wat zit er achter deze cijfers? Van wie komen deze reviews? Het antwoord is geen grote verrassing: vooral mannen. Uit een studie van San Diego State University blijkt dat 73% van de reviewers mannen zijn, tegenover slechts 27% vrouwen. Ook op IMDb, waar de film een 4.2 (uit 10) krijgt is de genderbalans volledig scheef: 81% van de ratings komen van mannen, tegenover van een magere 19% van vrouwen. Daarnaast blijkt ook dat mannen films en series die specifiek gericht zijn op vrouwen lagere cijfers geven; een verschijnsel dat niet eens een trend te noemen is, maar een standaard die al decennialang geldt.

Betekent dat dat wanneer vrouwen het voor het zeggen hebben, A Wrinkle in Time telkens een spetterende 5 sterren zou krijgen? Nee, maar je bewust zijn van de personen achter de cijfers en reviews is wel belangrijk wanneer ze er voor zorgen dat een geplande release halsoverkop wordt gecancelled. Mannen die reviews schrijven zijn wellicht niet enthousiast over de film, maar dat betekent niet dat de film niet het vertonen waard is.

Als we kijken naar de uitsplitsing van de reviews op IMDB, zien we meteen al een verschil.

Bij A Wrinkle in Time komt 49% van de reviews van mannen, ten opzichte van 20% vrouwen (de resterende 31% is onbekend). Wat direct opvalt is dat de film over het algemeen beter scoort bij jongeren onder de 18, en specifiek bij jonge vrouwen. Gemiddeld scoort de film twee volle punten hoger onder vrouwen. Ter vergelijking, wanneer we het over films voor een vrouwenpubliek hebben: Fifty Shades Freed, die wel is uitgebracht in Nederland, krijgt op IMDB gemiddeld een 5.7 van vrouwen.

Op basis van bovenstaande cijfers, en het feit dat films met vergelijkbare cijfers wel in Nederland zijn uitgebracht, blijft de beslissing van Disney onbegrijpelijk. Daarnaast is er ook nog de grote roep van bioscooppublieken, zowel in Nederland als wereldwijd, voor meer diverse films die een betere afspiegeling van de samenleving zijn.

Om deze gepassioneerde reacties in context te plaatsen, is het belangrijk om even een stapje terug te doen.

De tendens van onderrepresentatie van vrouwen die we zien bij reviews is namelijk een tendens die zich over de hele breedte van het filmindustrie (en andere sectoren) voordoet. Uit onderzoek onder de 250 films met de hoogste opbrengsten in 2015, blijkt dat slechts 9% van de regisseurs en 23% van de producenten vrouwen waren. Slechts 1 op de 5 hoofdrollen werd vertolkt door een vrouw – en ook van de belangrijke personages was slechts 1 op de 3 acteurs een vrouw.

Dan hebben we het nog niet eens over de culturele en etnische achtergrond van deze vrouwen. Want vrouwen van kleur, die zien we al bijna helemaal niet in de filmwereld. Niet achter de camera, maar ook niet op het doek. Kijkend naar de 250 meest populaire films van 2016, zien we slechts 6% vrouwelijke Aziatische personages en 14% vrouwelijke zwarte personages op het scherm.

Juist vanwege deze systematische onderrepresentatie van vrouwen van kleur in de filmindustrie is het extra schrijnend, zeker voor de jeugd, dat A Wrinkle in Time niet in Nederland wordt uitgebracht. De eerste grote Disney film van een zwarte vrouwelijke regisseur, die ook voor het eerst in de geschiedenis een budget van meer dan 100 miljoen dollar kreeg. Een van de zeldzame mainstreamfilms, op grote schaal gepromoot binnen en buiten de filmindustrie, met een grotendeels zwarte cast.

Niet dat je dat laatste overigens zou weten als je naar de Nederlandse promotie rondom de film, voordat deze werd gecancelled, kijkt.

Want daarin werd de film ‘witgewassen’, met vooral aandacht voor de witte acteurs die bijrollen vervullen, gebaseerd op de veronderstelling dat een grotendeels wit bioscooppubliek geen of onvoldoende interesse heeft in een film waarin ze zich niet kunnen spiegelen aan het uiterlijk van de acteurs. Een truc die maar weer aantoont dat er nog een hoop te winnen valt in filmland, en dat Nederlandse bioscoopexploitanten hun publiek zeer onderschatten.

Disney is een commercieel bedrijf, dat in essentie al haar beslissingen vanuit commercieel oogpunt maakt. Waarom moet Cine dan weer de ras- en genderkaart trekken? De reden is pijnlijk maar evident: zowel gender als ras zijn onlosmakelijk verbonden met de commerciële beslissingen die bedrijven dag in dag uit maken. Dat is een realiteit waar de meeste witte mannen en vrouwen amper mee te maken krijgen, maar een constante aanwezigheid in het leven van mensen van kleur.

Het annuleren van de release van A Wrinkle in Time is een grote fout, gebaseerd op verkeerde informatie. Misschien dat de mannen van Disney denken dat Nederland geen behoefte heeft aan deze film, maar een heel groot gedeelte van Nederland — een gedeelte dat sowieso al te weinig aan het woord wordt gelaten — heeft dat zeker wel. Mensen die zichzelf ook wel eens gerepresenteerd willen zien tijdens een avondje bioscoop.