Under the Skin

Under the Skin is een film die het publiek verdeelt. Die de een koud laat en de ander niet loslaat. Jonathan Glazer (Sexy Beast, Birth) heeft met zijn radicale uitbening van het gelijknamige boek van Michel Faber een film gemaakt die zich met niets laat vergelijken. Een film met een unieke zeggingskracht die de vraag stelt wat het betekent om mens te zijn. En daarmee zo persoonlijk resoneert dat slechts één advies steekhoudt: ga. Of liever gezegd: onderga.

Under the Skin begint met een oog dat in elkaar gezet wordt. Als planeten die op elkaar botsen schuiven de onderdelen ineen. Dat oog behoort aan een buitenaards wezen dat de vorm heeft aangenomen van een vrouw (Scarlett Johansson). Zij jaagt, vermomd als prooi, op mannen. In haar witte bestelbusje rijdt ze door de straten van ijzig Glasgow en speurt de trottoirs af op zoek naar hen die zijn losgeraakt van de kudde. Ze neemt ze mee naar een huis waarvan de deur niet de toegang tot de slaapkamer blijkt, maar tot een voor onze ogen grenzeloze, zwarte ruimte waarin de mannen letterlijk verdrinken.

De film draait om kijken. Om blikken die nooit onschuldig zijn, altijd een belofte zien, een verwachting scheppen. Met de hypnotiserende soundtrack van Mica Levi, het contrast tussen de hyperstilistische scènes en de druilerige Schotse aardsheid, vervreemdt Glazer onze blik zodanig dat de meest triviale taferelen iets ongekends krijgen. De mooiste scène in de film, die ons een blik gunt in het diepste zwart, is de meest afschrikwekkende en juist de lelijkheid van lallende voetbalsupporters en verregende sneeuw krijgt daar tegenover een bijna troostende werking.

Zoals je een stad waar je al jaren woont ineens anders ziet wanneer je hem toont aan iemand die er nog nooit is geweest, zo laat deze film ons naar mensen kijken alsof we ze, net als zij, voor het eerst zien. Met hun vreemde gewoontes, onverstaanbare accenten, hun boertige brutaliteit en ontwapenende vriendelijkheid. Wat vanzelfsprekend is, voelt ineens ontroerend kwetsbaar. Het meest simpele gebaar van compassie – iemand overeind helpen op straat – raakt plots een diepe zenuw.

We weten niet waarom ze doet wat ze doet, wel waarom ze stopt te doen wat ze doet. Ze raakt geïnteresseerd in het verlangen dat deze mannen haar doet volgen. Steeds langer blijft haar blik rusten op haar spiegelbeeld. Ze bekijkt haar gezicht, dat door die mannen werd beschreven als een menukaart; ‘your eyes, your lips, your black hair’. Haar naakte lichaam, waarvan de belofte alleen al hen het hoofd op hol bracht.

Het verlangen te begrijpen wat die belofte inhoudt transformeert haar van roofdier naar prooi. Haar menselijke vorm niet langer het middel, maar het doel. Wanneer ze zich in haar eentje uitkleedt voor de spiegel bekijkt ze dat lichaam zoals een kind dat doet: nieuwsgierig, verwonderd door al die rare scharnierpunten en de structuur van haar huid. Maar het is slechts het omhulsel. En wat is de betekenis van een huid die niet zweet, geen bloed doorlaat als er in geprikt wordt, waarvan de haartjes niet overeind gaan staan bij een zachte aanraking?

Scarlett Johansson is even verleidelijk als kil, even kwetsbaar als dreigend als het buitenaardse wezen in menselijk lichaam. Het lijkt op papier onmogelijk om je met haar te identificeren en toch gebeurt dat, omdat we haar worsteling herkennen. Als kind al weten we dat erbij horen het enige is dat telt. Maar het is niet dat erbij horen dat ons mens maakt, maar het verlangen naar die acceptatie, naar wezenlijk contact met de ander, terwijl we in ons gouden ei door het heelal drijven. Het is de paradox van ons bestaan dat mens-zijn geen staat van zijn is, maar een verlangen naar een staat van zijn.

Jonathan Glazer gunt ons een unieke blik op onszelf. De blik van de vreemde die we in wezen allemaal voor elkaar zijn. En door die vreemde ogen zien we hoe de paradoxale essentie van ons zijn wordt gezocht, blootgelegd en binnenstebuiten gekeerd in een slotscène die kan worden gezien als haar ontmaskering, maar evengoed als een schrijnende vervolmaking van haar vrouw-zijn.

Deze recensie verscheen eerder op Filmpjekijken.nl