Queen & Slim

Er is eigenlijk maar één onbezorgd moment in Queen & Slim en dat zit gek genoeg richting het einde. Een Afro-Amerikaanse man en vrouw, zoals de media ze consequent aanduiden, zijn dan al dagen op de vlucht, nadat hij een politieagent neerschoot. Dat dit onbezorgde moment pas komt wanneer de twee zo ver zijn dat er geen weg terug meer is en ze niet anders kunnen dan hun status als voortvluchtige te omarmen, is niet zonder betekenis. Zoals de hoofdpersoon in Paul Beatty’s bijtend satirische roman The Sellout zegt: ‘I understand now that the only time black people don’t feel guilty is when we’ve actually done something wrong, because that relieves us of the cognitive dissonance of being black and innocent.’

Queen & Slim, het speelfilmdebuut van Melina Matsoukas, begint met een gebakken ei in plaats van roerei. De hoofdpersonen (wier namen pas aan het slot worden onthuld, maar worden aangeduid als Queen en Slim), hebben een date in een diner. Het gesprek verloopt stroef, raakvlakken zijn spaarzaam. Wanneer hij haar naar huis rijdt, worden ze staande gehouden door een witte agent die hen vrijwel direct racistisch bejegent. De situatie escaleert tot het punt dat Slim de agent neerschiet. Uit zelfverdediging, maar dat zal hen weinig helpen. Het is een scène die grotesk lijkt als je de realiteit van het raciaal gespleten Amerika negeert. De realiteit van portemonnees die worden aangezien voor vuurwapens en van wetten die voor iedereen gelden maar voor de een dan toch net wat meer dan voor de ander.

De twee slaan op de vlucht en de vergelijking met Bonnie en Clyde, het fameuze misdaadduo uit de jaren 30 van de vorige eeuw, is snel gemaakt. Maar het zijn juist de verschillen met die historische figuren en met de film van Arthur Penn uit 1967 die het verhaal vertellen. Want Bonnie en Clyde waren witte outlaws, die faam (en zelfs een heldenstatus) verkregen met bankovervallen en hun eigen mythe voedden door actief de media op te zoeken. Dat Queen en Slim door een in het nauw gedreven en zonder voorbedachte rade gepleegde wanhoopsdaad worden omgedoopt tot ‘de zwarte Bonnie en Clyde’, benadrukt zo vooral hoe zelfs de weg naar beruchtheid gesegregeerd is.    

En tegenover de kinetische hectiek van Penns Bonnie and Clyde, staat het stroperige ritme van Queen & Slim. Matsoukas, die eerder onder meer de clip van Beyoncé’s Formation regisseerde, dompelt de film onder in een bijna surreële droomsfeer. De dag baadt in zonlicht en in de nacht reflecteren neonkleuren in het zwart. Vrijwel de gehele speelduur wijken we niet van de zijde van het stel, terwijl hun vlucht hen van de noordelijke staat Ohio steeds verder de Deep South in duwt, naar staten waar het landschap nog altijd de sporen van het slavenverleden draagt.

Het is in deze zuidelijke staten waar de twee niet zelden op goedkeurende knikjes en helpende handen kunnen rekenen. Waar ze steeds verder samenvallen met de voortvluchtigen die anderen in hen zien en steeds meer schoonheid in de ander ontdekken. Wanneer ze intiem worden, in een seksscène die voor een Amerikaanse film zeldzaam lichamelijk in beeld wordt gebracht, wordt dat doorsneden met een demonstratie van zwarte Amerikanen die roepen om de absolvering van de twee. Het is een moment waarin Matsoukas zichtbaar worstelt met de balans tussen de dromerige bubbel waarin Queen en Slim zich bevinden en het realisme daarbuiten, maar ondanks die imperfectie (of misschien juist dankzij) is het ook een van de spannendste momenten. Er zit een opruiend en confronterend randje aan dat in de rest van de film wat te vaak uitblijft.

Zo kent de film een aantal zwaktes, zoals wat geforceerde dialogen en de laatste tien minuten, die voelen als een opeenvolging van eindes die elkaars impact ondermijnen. Maar daar tegenover staat de sprankelende chemie tussen Daniel Kaluuya en Jodie Turner-Smith. En stilistisch overtuigt de film zonder meer. Het camerawerk van Tat Radcliffe is kleurrijk en sensueel. De vele shots van Amerikaans asfalt, van huizen en veranda’s waar de verf afbladdert en het hout wegrot, van velden vol gewassen, zijn niet zomaar achtergrond, maar vormen een essentie. Want uiteindelijk gaat Queen & Slim ook over de vraag wat we zien als we naar die landschappen kijken, waar zoveel mythes op geprojecteerd zijn dat de geschiedenis erachter uit het zicht is verdwenen. ‘It’s beautiful here’, zegt Slim wanneer ze op een van de eindeloze, rurale achterwegen van Louisiana rijden. ‘Is it?’, vraagt Queen.

Queen & Slim draaide net een paar dagen in de bioscopen toen die hun deuren moesten sluiten. De film is nu te huur via Pathe Thuis.