Midsommar

Midsommar wordt gretig in de markt gezet als een unieke horrorfilm die zich afspeelt op klaarlichte dag. Regisseur Ari Aster (Hereditary) begint echter in hartje winter in een Amerikaans studentenstad die is gehuld in duisternis. Studente Dani Ardor (Florence Pugh) ontvangt een cryptisch berichtje van haar zus, die lijdt aan een bipolaire persoonlijkheidsstoornis. Ze maakt zich zorgen en belt gelijk haar vriend Christian (Jack Reynor) op. Hij is net met zijn bro’s aan het zuipen. Die moeten weinig van de aanhankelijke Dani en haar problemen hebben. En wanneer heeft Christian nou voor het laatst seks gehad? Tijd om die chick te dumpen, luidt het advies.

Maar dan komt de eerste harde klap die Aster uitdeelt. Dani krijgt te horen dat haar zus zelfmoord heeft gepleegd. In haar psychotische toestand heeft zij ook haar ouders in hun slaap vermoord. Aster filmt het plaats delict in een lang shot dat door het ouderlijk huis zweeft. Dani is in shock en we zien haar weer terug als de zomer aanbreekt. Christian is van plan om met zijn maten een reis te maken naar Zweden. Een van zijn vrienden wil als antropoloog onderzoek doen naar een eeuwenoud midzomerfeest dat plaatsvindt op een geïsoleerde locatie. Een Zweedse student heeft ze op deze bijzondere gebeurtenis gewezen en zal Christian en zijn vrienden rondgidsen tijdens het festival. In een ongemakkelijk gesprek tussen Christian en Dani heeft hij het over zijn aankomende Europese trip. Zijn vrienden gaan ervan uit dat Dani hun wilde feestplannen niet zal bederven en braaf thuis blijft. Christian is echter te zwak om haar te dumpen, dus vertrekt ze met de mannen richting de Zweedse natuur.

Eenmaal in Europa bouwt Aster zeer geleidelijk de spanning op (de film duurt bijna twee en een half en neemt zijn tijd). Elke keer lijkt het gezelschap een denkbeeldige grens te passeren. Als ze aankomen op de plek van het midzomerfeest zorgen paddo’s al voor subtiele bedwelmende ervaringen. En dan verdwijnt het tijdsbesef als blijkt dat de nachten niet donker zijn en het zonlicht de hele dag door schijnt. Het zijn desoriënterende elementen die benadrukken dat de groep een ander domein betreedt. Een gebied met diepe heidense wortels die verbonden zijn met vreemde en primitieve gebruiken.

Het trauma dat Dani eerder in de film meemaakte blijft onder de oppervlakte sudderen. Op een gegeven moment vervlechten haar nare herinneringen zich met de steeds uitzinnigere gebeurtenissen tijdens midzomer. Het is die organische samensmelting die steeds terugkomt in de stijl van de film. In een hallucinerende trip ziet Dani dat haar voeten en handen opgaan in het gras. Zij wordt zo langzaam deel van haar nieuwe omgeving terwijl de banden met haar oude leven vervagen.

Midsommar kun je makkelijk in een denkbeeldig Ari Aster-expanded universe plaatsen. De nare, langzaam opbouwende sfeer kennen we van Hereditary. Thematisch zijn de verbanden ook opvallend. We hebben een heftige traumatische gebeurtenis die plaatsvindt in een gezin (een terugkerende constante, ook in Asters korte films), een mysterieuze commune die gaandeweg een surrogaatfamilie wordt en een jongvolwassen hoofdpersoon die een bijzondere functie vervult in een geheimzinnig en duister ritueel.

Het zijn die vele overeenkomsten die je als zwakte maar ook als kracht van de Midsommar kunt zien. Hannah Woodhead van Little White Lies valt duidelijk in het eerste kamp. Uit haar recensie ademt vooral teleurstelling in een film die het verhaal van Hereditary herkauwt in een nieuwe, gimmicky setting. Voor haar is de film niet origineel of verrassend genoeg om te overtuigen. Nu zal het folkhorrorfans natuurlijk niet verbazen welke kant het opgaat als vriendelijke witte mensen in traditionele klederdracht je opeens vragen om wat geestverruimend sap te nuttigen. Het is gewoon weer de The Wicker Man. Of toch niet?

In een kort stuk dat verscheen in de Film Comment had Aster het over zijn inspiratiebronnen voor Midsommar. Sommige waren voor de hand liggend, zoals Don’t Look Now van Nicolas Roeg. Een staalkaart voor het geloofwaardig verbinden van realistisch trauma met nare horror. De andere films zijn op het eerste gezicht wat minder makkelijk te plaatsen. Ingmar Bergmans Herfstsonate, de bizarre Canadese documentaire A Married Couple en Robert Altmans revisionistische western McCabe & Mrs. Miller. De vreemdste eend was toch Albert Brooks’ komedie Modern Romance. Volgens Aster is Midsommar ook een zeer persoonlijke break-up movie net zoals Brooks’ film, maar dan eentje met een zeer macaber gevoel voor humor.

Midsommar heeft zeker een subversief en pervers gevoel voor humor. Bepaalde bloederige archaïsche gewoonten zijn nou eenmaal moeilijk te slikken voor goedgelovige Amerikanen. Net zo pijnlijk zijn de gênante momenten die de relatie van Dani en Christian plagen. Als hij in de ban raakt van een jonge roodharige vrouw die hem probeert te verleiden, wordt Dani steeds meer een bijkomstigheid. Ondertussen zoekt de Zweedse gids toenadering tot Dani. Haar gezonde scepsis tegenover het festival maakt plaats voor complexere gevoelens van verlatenheid en hervonden verbinding.

Dani is in dat opzicht meer dan een simpel slachtoffer van de commune. Ze ondergaat een rituele reis waarin haar trauma’s als een soort brandstof dienen voor de herrijzenis van een nieuw persoon. En ergens is het schokkende van de film dat Dani eindelijk een waardige vervanging heeft gevonden voor haar verloren familie en haar ongezonde relatie met Christian. Dat die transformatie gepaard gaat met de nodige offers past nu eenmaal binnen de verknipte logica van Aster.

Net als Hereditary is Midsommar erg beklemmend, maar de boodschap is meer ambigu. Het geheel is verpakt in ongemakkelijke, komische, hypnotiserende en kleurrijke scènes die allemaal in dienst staan van duistere oerkrachten. Ondanks de sterke dreiging is de aantrekkingskracht even sterk en blijf je kijken om te zien hoe dit morbide ritueel aan zijn einde komt.