Mandy

1983 is waar het allemaal begint voor regisseur Panos Cosmatos. Zijn vorige film, Beyond the Black Rainbow, speelde zich af in dat jaar. Mandy opent ook met dat jaartal, terwijl een shot zich uitrekt over eindeloze bossen op de klanken van Starless van King Crimson. Het is het schijnbaar serene vetrekpunt van een bloedige, door wraak gevoede helletocht.

In die afgelegen omgeving, hoog in het noorden van de Verenigde Staten, is Red Miller (Nicolas Cage) een zwijgzame houthakker. Hij keert na een klus terug naar zijn vredige toevluchtsoord waar zijn vrouw Mandy Bloom (Andrea Riseborough) op hem wacht. Als buitenstaanders leven ze afgezonderd in de natuur en hebben ze een intense band. Mandy lijkt op een soort drop-out van de tegencultuur, met haar T-shirts van Mötley Crüe en Black Sabbath. Ze leest zweverige fantasyboeken die al hinten naar iets duisters dat gaat komen. Het woord crimson, dat in het Nederlands zo mooi vertaald kan worden met karmozijn, duikt steeds op in de teksten. Een diepe intense kleur die als een toepasselijk rode draad door Cosmatos’ twee films loopt.

In Beyond the Black Rainbow is rood ook een sterke kleur. Het is een bedwelmende, gewelddadige en dromerige film over een meisje dat gevangen wordt gehouden in een mysterieus New Age-instituut. Achter de beloftes op een hogere staat van bewustzijn en transcendentale geestverruiming zit een sinister geheim dat langzaamaan wordt ontrafelt.

De films hebben meer gemeen. In Mandy wordt het verliefde koppel het slachtoffer van een sekte geleid door Jeremiah Sand (Britse acteur Linus Roache): een mislukte folkzanger en een soort kruising tussen Charles Manson en Jim Jones. Cosmatos geeft deze figuur zelfs buiten zijn film ook ruimte om zijn boodschap van liefde en drugs te verkondigen. Niets erger of gevaarlijker dan een gekrenkte kunstenaar. Deze uitwas van de hippiecultuur is vergelijkbaar met het schimmige Arboria Institute in Beyond the Black Rainbow dat gelooft in extreme vormen van lsd-therapie ondanks de bloedige gevolgen.

Psychedelica keert ook terug in Cosmatos’ kleine oeuvre. Jeremiah en zijn volgelingen hebben al aardig wat acid geslikt. Ze beschikken daarnaast over ander hallucinatorisch spul zoals een gigantisch insect bewaard in een pot sterk water. Eenmaal wakker, is zijn steek sterker dan een mescalinetrip. Het levert wat krachtige psychedelische momenten op die Cosmatos zelfverzekerd filmt en waar kleuren en geluid perfect zijn gecombineerd om een onwerkelijk effect te bereiken. Het gebruik van geluid is ook sterk. De muziek van Jeremiah is een overtuigende pastiche van benevelde folk inclusief flowerpowerpoëzie. Als contrast is er de soundtrack van de onlangs overleden Jóhann Jóhannsson die ergens tussen John Carpenter, Tangerine Dream en Cliff Martinez inzit. In zijn agressieve tempo vergelijkbaar met de net zo hypnotiserende elektronische score van Sinoia Caves voor Beyond the Black Rainbow.

Waar de films vooral in verschillen is het tempo en de actie. Beyond the Black Rainbow deinde traag mee op de beleving van de verkleumde gevangen hoofdpersoon. Mandy is uiteindelijk een wraakfilm die naast Cosmatos’ visie ook gedragen wordt door Nicolas Cage. De rust van de eerste helft wordt bruut verstoord door Jeremiahs sekte en een helse bende acidfreaks die lijken op de Cenobites uit Hellraiser. De idylle is voorgoed vernietigd en daarmee ook alle begrenzingen die de film en Cage nog in kunnen dammen.

Wraak wordt natuurlijk vaker gebruikt als excuus om flink uit te pakken. Zie bijvoorbeeld Revenge. Voor Cosmatos geldt ook: alle remmen los. Nadat Cage als Red helemaal flipt in een intense scène is de toon gezet. We zien hem daarna een soort barok heavy metal-wapen smeden terwijl hij zijn Aviator-zonnebril opheeft. Het wordt zijn blitse strijdbijl. Wraak is net zo bedwelmend als lsd en niets is meer verslavend dan het bloed drinken uit de gespleten schedels van je vijanden. In het geweld dat Cosmatos toont lijkt hij te tappen uit ons reptielenbrein. De sensatie van de jacht gecombineerd met een fetisjering van scherpe objecten die doet denken aan gialli. In deze wraakqueeste moet de realiteit het ontgelden. De voorbode was er al toen Mandy haar duistere sprookjesboeken las met hun onwerkelijke covers van buitenaardse werelden. Gaandeweg wordt dat het landschap dat Red afgaat op zoek naar Jeremiah en zijn handlangers.

Voor Cosmatos is deze destructieve reis een uitgerekte ode aan een verloren tijd. In een interview dat ik met hem had voor Schokkend Nieuws ging het ook over 1983. Het jaar waarin hij als kind nieuwsgierig langs de schappen van een videotheek liep. Zijn ogen vielen op al die uitzinnige en tot de verbeelding sprekende hoezen met hun overdreven en gewelddadige artwork. Van zijn ouders mocht hij die films niet zien. Wel gek als je bedenkt dat hij de zoon is van regisseur George P. Cosmatos (Rambo: First Blood Part II, Cobra). Hij kon alleen terugvallen op zijn fantasie en zo verzon hij verhalen bij die pakkende beelden.

Vanuit die wetenschap is Mandy prima te begrijpen. De film voelt herkenbaar en vertrouwd als je de films uit de jaren 80 kent en houdt van genrefilms. Cosmatos weet er met Cage wel zijn eigen draai aan te geven. Over the top is het zeker inclusief wat vreemde en niet altijd geslaagde komische momenten. Diepere subteksten en lagen zoals in Revenge zijn minder aanwezig. Het plezier van Mandy is juist meer het ondergaan van de ultieme geweldtrip gehuld in diepe karmozijnen en paarse tinten. Natuurlijk weet iedereen al dat wraak komt met een hoge prijs, zoals wel blijkt uit deze Cine-lijst. Wat die prijs is mag je zelf ontdekken. Geniet ondertussen van een helse en hallucinerende rit zoals je die niet vaak ziet in de bioscoop.