Lied van ijs en vuur: visuele associaties in Game of Thrones

-Let op: dit stuk bevat spoilers tot en met de vijfde episode van Game of Thrones seizoen 8-

Als je het bij vlagen beroerd gemakzuchtige schrijfwerk even probeert te vergeten, valt er iets anders op aan het finaleseizoen van Game of Thrones: nóg meer dan voordien is de strijd om die felbegeerde zwaardencollage een visueel spel geworden. De makers mogen de boeken van George R.R. Martin dan al ver achter zich gelaten hebben, de poëzie van de oorspronkelijke serietitel eren ze keer op keer. Dit lied van ijs en vuur is een feest van visuele patronen, waarin uiteindelijk ook de meest uitgesproken contrasten tegen elkaar uitgespeeld worden (zie kopafbeelding). Neem er de prominente symboliek van de verschillende huizen nog bij en je krijgt een intrigerend web van associaties.

In dit beeldrijke essay interpreteer ik een aantal verwijzingen die de vijfde episode rijker en suggestiever hebben gemaakt. Want aan welke historische gebeurtenis refereerde de vernietiging van King’s Landing eigenlijk? En waarom dook er in de laatste vijf minuten uit het niets een wit paard op? Waar de antwoorden op die vragen zich ook bevinden, met het script gaan we niet al te ver komen.

In de stilte na de storm ontwaakt een verwilderde Arya tussen de ruïnes van een eens zo majestueuze koningsstad. Plots wanen we ons terug in het jaar 79, en het badende daglicht van een toeristische trip is ons niet gegund:

Wie bekend is met de vele verhalen over Pompeii en Herculaneum, weet dat twee versteende en verstrengelde lichamen tot de ‘pronkstukken’ van het tentoongestelde verleden behoren. Het is dat we door recent onderzoek weten dat de geliefden (?) van Pompeii waarschijnlijk twee mannen waren, anders hadden het zomaar Cersei en Jamie kunnen zijn:

In Arya’s slotscène is hoe dan ook voldoende aandacht voor het soort beelden die de associaties met het vernietigde Pompeii alleen maar versterken.

Voor Jon zou dat overigens allemaal gesneden koek moeten zijn, maar hij is desondanks niet in de buurt om zijn sister from another mother (of nee, wacht…) te redden.

Als Arya zich enigszins heeft weten te oriënteren in deze post-apocalyptische ravage, staat er een nieuwe verrassing op haar te wachten:

Om flauwe reacties maar vast te pareren: in deze fase van de aflevering is een paard nooit zomaar een paard. Dit is bovendien niet de eerste keer dat een wit paard een prominente plaats in de serie krijgt. Genoeg munitie voor een kort mythologisch uitstapje dus.

Ik noemde het woord (post-) apocalyptisch al, en in de Griekse taal betekent het woord apokalupsis ‘onthulling’ of ‘openbaring’. Het gaat om iets dat bedekt of verhuld is of was, en nu bekend gemaakt kan worden. In het gelijknamige Bijbelboek gaan ‘onthulling’ en ‘wit paard’ perfect samen:

‘And I saw, and behold a white horse: and he that sat on him had a bow; and a crown was given unto him: and he went forth conquering, and to conquer.’ (Revelation 6:2, King James vertaling)

Dit is niet de plaats voor een crash course Revelation, maar het is wel belangrijk om te weten dat het witte paard in de context van dit hoofdstuk als de eerste van de Four Horsemen of the Apocalypse verschijnt. Het is daarbij typisch dat er in het Bijbelboek zojuist één van de in totaal zeven zegels (denk ook aan Bergmans det Sjunde inseglet) verbroken is: de huizen van Game of Thrones kunnen niet zonder. Wat er verder precies nog komt en wat dat dan ook mag betekenen, het witte paard doemt op als een voorbode: in de laatste episode hebben de makers de schier onmogelijke taak om hun volledige tijdlijn van draken en destructie voor alle GoT-gelovigen tot een bevredigend einde te brengen.

Het zou Arya’s eigen mythologie niet verkeerd uitkomen als het witte paard eigenlijk een ‘bleek paard’ (pale horse) moet voorstellen (oordeel zelf):

‘And I looked, and behold a pale horse: and his name that sat on him was Death, and Hell followed with him.’ (Revelation 6:8)

Is de Arya die dit paard bestijgt en berijdt eigenlijk de Dood zelf? Van haar credo ‘I am Death’ is dan in ieder geval geen woord gelogen. Toch geeft de loop van episode vijf reden om anders te denken. Niet voor niets bedankte Arya Sandor Clegane dat hij haar ervan weerhield haar eigen dodenlijst tot de laatste vrouw af te werken; daarnaast leek het er even op dat deze Stark op dit moment vooral even in de buurt was om zoveel mogelijk onschuldige zielen te redden. Is het witte paard een baken van hoop en redding, in de meest idealistische zin? Uiteindelijk zit Christus zelf tenslotte ook op een wit paard (Openbaring 19:11), maar zo’n heilverhaal is dan weer het laatste dat je bij Game of Thrones zou verwachten. Voorlopig (lees: één week) houdt de serie de ambiguïteit nog even in stand. Mijn gok: reken maar op Dood.

De Night King-episode maakte in ieder geval al goed duidelijk dat Arya in de laatste dagen een cruciale rol zou vervullen. Hoe verklaar je anders dat zij met de ontlading van een Avengers-achtige vingerknip voor elkaar kreeg wat draak Drogon na een halve minuut spuwen nog niet lukte? Ik eindig straks met een mogelijke verklaring, maar laten we eerst kijken hoe Arya King’s Landing binnenkwam:

Het is donker (zoals wel vaker in seizoen acht), en het zwarte paard draagt daar natuurlijk vrolijk aan bij. Het contrast tussen zwart en wit lijkt achteraf gezien bewust gekozen, aangezien Arya haar kunsten leerde in het tot de verbeelding sprekende House of Black and White:

Als Arya er stiekem toch nog een dodenlijst op nahoudt, kunnen ingewijden wel raden wie de volgende gelukkige op haar lijst is.

Als je niet beter zou weten, zou je denken dat de schrijvers van Game of Thrones stiekem ook achter HBO-hitserie Big Little Lies zitten. DNA….

Nou ja, de Mad Queen heeft er in navolging van de Mad King in ieder geval voor gezorgd dat er ook wat overbekende tinten groen aan het pallet toegevoegd konden worden. ‘It is happening again’, zou Lynch zeggen.

Is het zo simpel? Gaan we in episode zes in eerste instantie dan vooral richting de executie van de Mad Queen en de installatie van een nieuw bewind? Alle fantheorieën hebben telkens beter doen vermoeden, maar de keuzes van de makers (lees: het einde van de Night King) hebben tot nu toe het tegendeel bewezen. Als er toch nog een addertje onder het gras zit, vinden we dat hopelijk bij Bran, die de afgelopen paar seizoenen veel visioenen heeft gehad maar daar bar weinig mee heeft gedaan. Inmiddels weten we dat deze Stark en de Three-Eyed Raven één en dezelfde zijn, en het was fascinerend om te zien hoe Bran in episode drie als warg zijn ogen sloot, zich aansloot bij een groep raven en uiteindelijk eindigde bij (of als?) de ijsdraak van de Night King.

Het deed even vermoeden dat alle Bran = Night Kingtheorieën (niet mee bekend? Google doet wonderen) waar waren, ware het niet dat de Night King nog aan het eind van diezelfde episode koers mocht zetten naar de eeuwige ijsvlaktes. Weg speculatie? Één complotdenker op reddit durfde gister gewoon nog te opperen dat Bran misschien ook in Drogon gewargd was, en dat de Mad Queen daardoor dan onschuldig is. Dat klinkt misschien als volstrekte nonsens, maar het is in ieder geval géén toeval dat regisseur Miguel Sapochnik in de montage van Drogons vlucht over King’s Landing beelden heeft hergebruikt die Bran een paar seizoenen eerder al op z’n netvlies gebrand had:

Zelf denk ik dat de makers uiteindelijk ‘gewoon’ de kaart gaan spelen dat Daenerys een Targaryen is en dat Targaryens nu eenmaal graag steden zien branden, al is de altijd barmhartige Jon (die de Unsullied nu nog op een wat knullige manier tegen poogde te houden, maar ondertussen constant roept dat Daenerys zijn koningin is) binnen dat denkkader dan ook in een curieuze patstelling terecht gekomen.

Wat dat betreft is het interessanter om te kijken hoe Arya definitief als redder of vernietiger (of allebei) naar voren geschoven gaat worden. Is de beloofde lichtbrenger, Azor Ahai, dan eindelijk geboren?

‘When the red star bleeds and the darkness gathers, Azor Ahai shall be born again amidst smoke and salt to wake dragons out of stone.’ (A Dance with Dragons)

Is Carice van Houten in ieder geval niet voor niets verbrokkeld.