KABOOM 2021: de competitieshorts: themablokken (2/2)

Gisteren wees ik op de hoogtepunten van de reguliere competitie op het Kaboom Animation Festival. Ook in de themablokken valt er genoeg moois te ontdekken. Ik stip per blok een paar uitschieters aan. 

Het blok Dutch Competition 1 bestaat uit vier shorts waarin het thema klimaatrampen centraal staat. Dat dit een aantal keer op een vergelijkbare manier gebeurt, zorgt ervoor dat deze films een beetje in elkaar over gaan lopen. Misschien is het daarom wel dat Controle van Koen Dekker er positief uitspringt. Deze afstudeerfilm is tot stand gekomen op basis van kindertekeningen die gemaakt zijn in workshops. Dekker zet de rudimentaire tekeningen in voor een vervreemdingseffect, wat versterkt wordt door de Nederlandse stemmen die uit Engelse spraakcomputers komen. Het kruipt onder de huid, maar werkt ook op de lachspieren. De combinatie van hilariteit en horror doet denken aan het latere werk van Phil Mulloy (Goodbye Mr. Christie) en het animatiewerk van David Lynch (met name Dumbland).

Controle van Koen Dekker is een studentenfilm, dus een belofte voor de toekomst. In Dutch Competition 2 is de sterkste short er een van een oude rot in het vak. Liefhebbers van Nederlandse animatie, en trouwe bezoekers van het Holland Animation Film Festival (samen met het KLIK Amsterdam Animation Festival de voorloper van Kaboom) kennen ongetwijfeld de naam Oerd van Cuijlenborg. Van Cuijlenborg heeft zich gespecialiseerd in abstracte animaties met karakteristieke kleurpatronen en texturen. Winter is meer van hetzelfde: in pakweg tien minuten zien we dit soort atmosferische beelden Vivaldi’s compositie Winter begeleiden. Geef je eraan over, en laat je meevoeren. 

New Directions is een programma van animatiefilms uit landen waar de industrie nog in de kinderschoenen staat. Veel van deze films zijn dus ook ongepolijst, soms zelfs op het rudimentaire af. Oprecht indrukwekkend is Have A Nice Dog! van Jalal Maghout. Deze CGI-film met bijna handgetekend ogende texturen gaat over een Syrische man die al zijn vrienden ziet vluchten, en  zich steeds meer verliest in algehele malaise. Het lijkt een semi-autobiografisch verhaal te zijn voor Maghout, die zelf vanuit Syrië vluchtte naar Duitsland.

Offbeat Shorts is een themaprogramma met meer avant-gardistische, veelal niet-verhalende shorts, geprogrammeerd door animatoren Paul Bush en Anna Eijsbouts. Een erg sterke selectie, waarin wat overlap zit met de hoofdcompetitie (waaronder het gisteren besproken Freeze Frame). De nieuwe pareltjes hier zijn The Landscape van Karolina Głusiec, waarin vier vlakken elk afzonderlijk een landschap vormen en ook gezamenlijk een landschap voor beginnen te stellen door de overeenkomsten en contrasten die ontstaan. A Conversation With the Filmmaker Regarding Her Sexuality van Lizzy Rogers is een van de meer verhalende shorts in dit blok. Rogers vertelt zelf over haar worsteling met seks en gender, omdat ze zich steeds meer realiseerde dat ze niet zoveel interesse in seks had als leeftijdsgenoten. De tekeningen onderstrepen de frustratie die Rogers voelt op sterke wijze. Als gesprek en als filmpje is de directheid en kwetsbaarheid zowel ontroerend als stof tot nadenken.  

Bonkers Shorts is de tegenhanger van Offbeat Shorts. Ook hier vinden we animaties die het uitzinnige niet schuwen, maar zitten we veel meer op de verhalende toer en is de humor dikker aangezet. Soms is de inhoud van dit blok iets té melig, maar Salmon Men van Veronica L. Montaño, Manuela Leuenberger en Joel Hofmann is oprecht heel erg grappig. De animatie is dynamisch, vol vertekende perspectieven en wilde bewegingen, waarmee een verhaal wordt verteld over de voortplantingsdrift van de zalmmannetjes uit de titel. Dat deze strijd wordt neergezet als een Olympische zwemwedstrijd stroomopwaarts, mét hindernissen, is misschien niet origineel, maar de uitwerking is subliem. 

De drie sterkste blokken in de gehele competitie vinden we in de vorm van de Short Docs. Uitschieter binnen Short Docs 1 is Just a Guy van Shoko Hara, waarin vrouwen aan het woord komen die een relatie hadden met seriemoordenaar en -verkrachter Richard Ramirez, nadat deze in de dodencel belandde. De vrouwen proberen uit te leggen waarom ze zich aangetrokken voelen tot Ramirez, en daar blijken verscheidene redenen voor te zijn. Hara voert zichzelf ook op in de film, omdat ze tijdens het maakproces brieven kreeg van Ramirez nadat ze hem op verzoek van een van zijn vriendinnen naaktfoto’s van zichzelf had opgestuurd. Ze zoekt de dunne grens op tussen maker en onderwerp en daar kun je kanttekeningen bij plaatsen. Maar het resultaat is een grillige film die na afloop lang blijft rondspoken. 

In Short Docs 2 vinden we nog een short die beklijft: Souvenir Souvenir van Bastien Dubois. Dubois vertelt daarin over zijn worsteling met het oorlogsverleden van zijn grootvader. Deze vocht in Algerije en weigert te vertellen wat hij daar heeft meegemaakt. Als Dubois besluit een film te maken over de Algerijnse oorlog en het verleden van zijn grootvader, wordt het steeds moeilijker privé en werk van elkaar te scheiden. Dubois schetst de spookbeelden die bij gebrek aan echte antwoorden door zijn hoofd schieten, en de steeds stuggere relatie tussen hem en zijn grootvader. De speculatieve fantasieën werkt hij uit in een gelikte, karikaturale en wat puberale animatiestijl, terwijl het heden getoond wordt in waskrijtachtige, impressionistische beelden. Wanneer deze werelden tijdens de climax met elkaar versmelten, en heden en verleden in elkaar overlopen tot één geheel, is het moeilijk onberoerd te blijven.

In het derde blok met animatiedocumentaires een langere short, van bijna veertig minuten, die daardoor niet meedingt in de competitie. A Writer Named Tove van Sami Saif en Peter Lopes Andersson gaat over de Deense schrijfster Tove Ditlevsen, die in de jaren vijftig op zeer scherpe en grappige wijze schreef over controversiële onderwerpen als seks, vreemdgaan, alcoholmisbruik, psychische aandoeningen en abortus. Messcherpe humor en sterke anekdotes in een verscheidenheid aan animatiestijlen. Dat de animatie een beetje ondergeschikt lijkt te zijn aan de snedige teksten van Ditlevsen is opvallend, maar niet erg. De teksten staan als een huis en de docu is een welkome introductie voor mensen die niet bekend zijn met Ditlevsen. Ik ben naar aanleiding van deze film in ieder geval van plan om een aantal van haar werken te lenen bij de bibliotheek. Als promotiepraatje is A Writer Named Tove dus meer dan geslaagd.

Meer promofilmpjes, allemaal van Nederlandse bodem, vinden we in Commissioned Shorts. Het is goed dat Kaboom een lans breekt voor reclame als kunstvorm, want de zorgvuldigheid en zeggingskracht van enkele van de reclames en ontwerpen hier is sterk. Hoewel deze filmpjes vrijwel allemaal gemaakt zijn voor commerciële doeleinden is de inhoud van het blok eclectisch. The Creator van Maarten Treurniet (De Heineken Ontvoering) laat bijvoorbeeld in simpele beelden zien wat het belang is van kunst en design in onze samenleving. Het is een reclamefilmpje dat politieke bewustwording wil creëren voor de grote invloed die kunstenaars hebben op de Nederlandse samenleving, terwijl de lonen daar niet altijd naar zijn. De ontwerpen hebben iets weg van politieke propagandaposters, in hun eenvoud en basale kleurenschema’s, en criticasters zouden dit ook agitprop kunnen noemen. Maar de boodschap is er een die gehoord mag worden, en wordt uiterst effectief overgebracht: zonder design kan een samenleving niet bestaan. En goed design is overal te vinden, getuige dit blok. Opvallend is ook Jabberwocky van Sjaak Rood. Deze korte film gemaakt voor een TedTalk en gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Lewis Carroll, bewijst dat animatie in opdracht erg ruw en wild mag en kan zijn. Rood vult het scherm met grillige penkrassen en inktvlekken, en animeert de bewegingen van zijn personages op enorm overdreven wijze. Leg deze short naast de ingehouden stijl van Maarten Treurniets The Creator, en je ziet de volle breedte van wat animatie in opdracht kan zijn.