Jaws

Duuuun Dunn.. Duuuun Dunn.. Duun dunn duun dunn..

Terwijl bovenstaand deuntje zich in mijn hoofd heeft genesteld, besloot ik wat licht te werpen op Steven Spielbergs klassieker Jaws. De huidige thema-maand staat immers in teken van het dier, en dieren zijn niet altijd even lief. Vooral als je te maken krijgt met een dier dat niet één, maar meerdere rijen vlijmscherpe tanden ter beschikking heeft, en in principe weinig moeite heeft met het verorberen van een ledemaat.

In 1975 was Jaws de meest succesvolle film ooit. Zo succesvol dat we het woord blockbuster eraan te danken hebben. Of nou ja, niet helemaal, want het woord blockbuster komt oorspronkelijk uit de Tweede Wereldoorlog en stond voor een bom die met gemak een huizenblok kon vernietigen. We spreken in de context van cinema dan over een film die een immense impact had en letterlijk de straten vulde met massa’s mensen voor de bioscoop. In het geval van Jaws ook mede door een groots opgezette internationale tv-campagne. Na het matige succes van zijn eerste echte film (The Sugarland Express) laat Steven Spielberg voor de eerste keer zien waartoe hij echt in staat is.

Amity, New England. Een eiland dat het vooral moet hebben van haar stranden en het zomerseizoen. Tijdens een strandfeest diep in de nacht besluit Chrissie (Susan Backlinie) een duik te nemen in de zee, wanneer ze wordt aangevallen. Vervolgens maken we kennis met Martin Brody (Roy Scheider), een oorspronkelijk New Yorkse politiechef die het eilandleven heeft verkozen boven de grillige stad om zo zijn gezin een veilig leven te bieden – een ergens vreemde keuze aangezien hij lijdt aan watervrees. Na melding van de verdwijning van Chrissie stuiten Martin en zijn collega op haar aangespoelde lichaam.

Ze blijkt te zijn aangevallen door een haai. Martin wil zo snel mogelijk het strand afsluiten maar stuit op tegenstand van de hebzuchtige burgemeester Larry Vaughn (Murray Hamilton). Er wordt besloten het voorval in de doofpot te stoppen. Als er later echter een kind wordt vermoord door de haai, krijgt Martin eindelijk het sein om het strand tijdelijk te sluiten. De moeder van het kind besluit tijdens een grote bijeenkomst een beloning toe te kennen voor de jacht op de haai. Ze geeft bovendien Martin de schuld omdat hij niet eerder het strand heeft gesloten. Dit grijpt hem enorm aan en maakt hem vastberaden het dier te vinden.

De oproep van de moeder zorgt voor belangstelling bij Matt Hooper (Richard Dreyfuss), een oceanograaf. Als een tijgerhaai wordt gevangen en de rust enigszins terugkeert wil de eigenwijze burgemeester het strand weer openen. De zaak veranderd als Matt, na uitgebreid onderzoek Martin ervan overtuigd dat de slachtoffers zijn aangevallen door een grote witte haai, en niet de onlangs gevangen tijgerhaai. Martin, gekweld door schuldgevoel, is er koste wat kost op uit het dier te vangen. Hij besluit met hulp van Matt en enigmatische en ruwe visserman Sam Quint (Robert Shaw) de jacht te openen op het grote witte gevaarte.

Dit was het begin van Spielbergs grote reeks aan succesfilms, en van zijn kenmerkende stijl waarin hij emotie de kans geeft zich bloot te stellen; of het nou gaat om een grootse spektakelfilm, of de wat meer ingetogen film. Voor Jaws heeft hij ook duidelijk gekeken naar de suspense die je kan vinden in Hitchcocks oeuvre. Subtiel en veel aan de verbeelding overlatend. De haai in kwestie verschijnt pas heel laat in beeld, wat zorgt voor een toenemende spanning. Nergens wordt het te eng en je zou deze film dan ook kunnen beschrijven als een familie-horror, alhoewel het voor de hele kleine kids natuurlijk niet geschikt is. Er wordt geappelleerd aan de emoties van de betrokkenen in de film. Het is echter niet alleen maar kommer en kwel en de film heeft vooral het vermogen te amuseren.

Het is niet een sentimentele film zoals een E.T., maar het belang van de familieband en andere typische Spielberg elementen zijn in deze film al duidelijk zichtbaar. De personages krijgen op subtiele wijze een smoel. De scène die hierbij echt opvalt is een gesprek met visserman Sam Quint, die op de haai na de show steelt in een monoloog over zijn ervaring met een schipbreuk tijdens de Tweede Wereldoorlog waarbij meer dan de helft van zijn bemanning om het leven kwam door de gevreesde haaien.

Technisch gezien heeft deze film de tand des tijds doorstaan en zelfs de mechanische haai weet anno 2016 dezelfde angst op te wekken als in 1975. Sowieso had Spielberg toen al een oog voor detail en compositie waardoor de film er ook nog eens heel goed uitziet. De muziek is natuurlijk ook het benoemen waard. De soundtrack en themesong van de hand van levende legende John Williams kent iedereen en brengen de film naar een hoger niveau. Volgens Spielberg was de muziek van Williams minstens voor de helft verantwoordelijk voor het effect van de film en dat is zeker geen understatement.

Aangezien op Shark Week na de haaien op TV inmiddels al jaren plaats hebben gemaakt voor geldwolven die bieden op verlaten opslagruimtes of op zoek zijn naar verloren goud, is het een perfecte tijd om misschien nog eens je tanden te zetten in deze klassieker.