IDFA – verslag 4

IDFA laat elk jaar weer zien welke trends ondanks landgrenzen of culturele verschillen universeel zijn. In Nederland is er al veel kritiek op de gevolgen van privatisering en het genadeloze cijferfetisjisme van managers dat leidt tot onhandelbare situaties op de werkvloer. Die druk merk je ook in Burning Out van Jérôme le Maire. De film volgt een groep chirurgen, anesthesisten en verplegers in een Parijs’ ziekenhuis.

De sfeer wordt gelijk al gezet tijdens een vergadering die droog wordt geregistreerd. Het overvolle werkrooster wordt besproken en de operatiekamers moeten in snel tempo worden ontruimd voor de volgende sessie. Je ziet al aan de gezichten van het personeel dat ze de druk met moeite aankunnen. Dat blijkt ook uit momenten die le Maire vangt van operaties die snel worden afgerond en artsen die humeurig zijn. Geïnterviewde chirurgen geven aan dat het plezier en de voldoening van het vak hebben plaatsgemaakt voor een voortdurende gejaagdheid. Ruimte om beginnende artsen op te leiden is er niet en de stress hoopt zich op.

De fly-on-the-wall stijl van filmen doet denken aan docu-klassieker Hospital (1970) van Frederick Wiseman die ook was geprogrammeerd op het festival. Wat je wel mist is een diepgravender beeld van de managers en de ziekenhuistop die gekozen hebben voor dit businessmodel. Tijdens een ongemakkelijke vergadering staan de artsen tegenover de directie die vooral willen dat de efficiëntie niet achteruitgaat. Het is het enige moment waarop de leiding te zien is. Je zou als kijker toch willen weten waarom die keuzes gemaakt zijn ook al hebben ze een groeiende ontevredenheid bij het personeel als gevolg. Helaas blijven zij en hun managementfilosofie buiten schot.

Populisme is ook een wereldwijd fenomeen, maar heeft verschillende kanten. De opkomst van Bernie Sanders in de VS liet zien dat ook progressieve bewegingen steeds meer aanhang krijgen omdat ze de gevestigde politiek drastisch willen veranderen. In India zijn er gelijksoortige ontwikkelingen die de docu An Insignificant Man (Khusboo Ranka & Vinay Shukla) op krachtige wijze weet vast te leggen.

De Indiase politiek wordt al meer dan een halve eeuw gedomineerd door de Congrespartij. In 2014 werden zij door de nationalistische BJP-partij verslagen tijdens de parlementsverkiezingen. Naast deze twee grote spelers zijn er ook nieuwe groeperingen die zich hebben gekeerd tegen de corruptie in het land. Arvind Kejriwal is de man achter de Aam Aadmi Party (AAP) wat vertaald kan worden als de partij voor de gewone man. Hij neemt het tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van Delhi op tegen de gevestigde burgemeester van de Congrespartij.

An Insignificant Man volgt deze heftige verkiezingsstrijd waar een underdog tegen alle verwachtingen in kans maakt om te winnen. Het is natuurlijk een klassiek en veel voorkomend gegeven waarbij de documentairemakers het geluk hadden dat ze aanwezig waren op de juiste plek en het juiste moment. Kejriwal is ook een interessante verschijning. Zoals de titel enigszins prijsgeeft is hij een eenvoudige man met idealen die het opneemt tegen de arrogantie van het establishment. Die hebben de media in handen en zijn laatdunkend over de nieuwkomer en zij typeren zijn beweging als een one-issuepartij.

De sfeer wordt geleidelijk grimmiger als een trouwe medewerker van Kejriwal op mysterieuze wijze verongelukt en de media hun handen krijgen op videobeelden van een AAP-lid die schijnbaar wordt omgekocht. Het verhoogt de spanningen die oplopen naar de verkiezingen die in deze sterke en intense docu op de voet worden gevolgd.

Van de drukke straten van Delhi is het een enorme stap naar een claustrofobische therapiesessie in Polen. In You have no idea how much I love you van Pawel Lozinski worden een moeder en dochter getoond in het samenzijn van een psychotherapeut. Ze hebben een moeilijke band die langzaamaan in openhartige gesprekken wordt blootgelegd. Het zijn herkenbare problemen zoals schuld, angst, eenzaamheid en een gebrek aan vertrouwen die de revue passeren.

Ondanks de onthullende aard van de docu beklijven de gesprekken niet echt. Deels komt dat door het gebrek aan context. Het enige wat wij van de twee vrouwen weten is wat zij prijsgeven tijdens de sessies. Verder blijkt achteraf dat de film geen registratie is van een echte sessie, maar een improvisatie van twee actrices met een echte therapeut. De kracht van hun acteerprestaties staat buiten kijf ook al rest de vraag wat precies het doel is geweest van deze fictieve documentaire.

Tot slot krijgen wij in het prachtige In loco parentis een beeld van een ongewone kostschool in Ierland. Headfort School lijkt op het eerste gezicht een deftige boarding school in een mooi landhuis. Leraren John en Amanda Leyden zijn echter lekker onconventioneel. De bejaarde Amanda heeft een wenkbrauwpiercing en Johns ongekamde haren sieren de achterkant van zijn kalende hoofd. Hij loopt rond in een kapotte jas en leidt de schoolband door ze Teenage Kicks van de Undertones te leren spelen. Het paar geeft les, maar stimuleert de kinderen ook in creatief opzicht.

Regisseur Neasa Ni Chianáin heeft een goed oog voor kleine details: een verlegen meisje dat gedurende de film voorzichtig gevolgd wordt terwijl wij in wat subtiele shots zien hoe zij zich ontwikkelt, de wonderlijke uitspraken van kinderen tijdens de les of hun geconcentreerde gezichten als ze muziek spelen. De sterren van de film zijn vooral John en Amanda die elkaar op Headfort leerden kennen toen ze daar les gingen geven. Zij doen dat nog steeds met een toegewijde passie die ondanks hun excentrieke bescheidenheid doorschemert. Tijdens de pauzes roken ze een sigaretje en praten ze over de kinderen en hoe die gestimuleerd kunnen worden. Humor is ook een drijvende kracht achter hun methode terwijl ze op momenten streng kunnen zijn.

Als een documentaire over het belang van goed onderwijs past de film in het rijtje van Être et Avoir en Alphabet. De gedrevenheid van de docenten komt voort uit de vrijheid die ze hebben om jonge mensen geheel te kunnen vormen. Een belangrijk aspect dat ook terugkomt als de rector van de school praat over de unieke positie van de school. Hij was ooit een leerling en zet nu de eigenzinnige filosofie van Headfort voort.