Game of Thrones: Finale

Het voelde vorige week een beetje alsof het met twee keer knipperen voorbij was. Na slechts zes afleveringen komt met het achtste seizoen een einde aan de serie die ooit televisie voor heel veel kijkers voorgoed veranderde. Des te langer hebben veel kijkers nodig om het epos te verwerken, lijkt het. Want voorlopig is men nog lang niet uitgepraat over het problematische einde van Game of Thrones. Tijd is meteen ook het grootste probleem aan dit laatste seizoen. Waar in de eerdere seizoenen nog alle tijd werd genomen om elke verhaallijn met uitzonderlijk oog voor detail uiteen te zetten, voelde dit seizoen een beetje als zevenmijlslaarzen: grote stappen, snel thuis. Mocht je zelf die stappen nog niet hebben gezet: dit stuk bevat spoilers…

Allereerst moet toch worden gezegd dat de aflevering minder teleurstellend was dan, gezien de opbouw van het laatste seizoen, op voorhand werd verwacht. In de eerste plaats was de aflevering weer visueel om door een lord of the ringetje te halen. De symboliek lag er hier en daar wel dik bovenop, maar het shot van Daenerys als een engel des doods dankzij de met precisie geplaatste vleugels van haar drakenkind in de achtergrond verdient een eigen standbeeld. Of in elk geval een limited edition action figure… En de allegorie van een gesmolten Iron Throne kan natuurlijk niemand ontgaan zijn: de troon als een ring, Daenerys die langzaam in een Gollum verandert en vuur als enige manier om de macht te doorbreken… Het is inderdaad wat veel, maar het was ook wel weer fijn om te zien dat in Game of Thrones sommige CGI nog wel recht op emoties heeft. En dat Drogon misschien niet de meest oplettende draak van de Seven Kingdoms is, maar dat ter zijde. Belangrijker is dat, in elk geval op papier, de cirkel prachtig rond door dit slot. De onvermijdelijke dood van Deanerys, de te verwachten monoloog van Tyrion waarmee hij zich opnieuw uit een – op het eerste gezicht onvermijdelijke – terdoodveroordeling kletst, Podrick die terloops ineens geridderd blijkt te zijn, Sam die ongeveer net zo terloops de democratie probeert te introduceren, Greyworm die richting Naath besluit te vertrekken, Lord Davos die master of ships wordt… Alle schaakstukken lijken hun juiste plek op het bord gevonden te hebben. Misschien kregen je favoriete personages niet de plek of de rol die ze volgens jou verdienden, maar narratief zijn de plekken verdedigbaar.

Voor veel kijkers is de positionering van de Stark-mannen een klap in het gezicht. Maar als je teruggaat naar het prille begin van de serie, zijn er verschillende redenen om aan te nemen dat de serie eigenlijk al die tijd al om deze familie heeft gedraaid. Dat idee werd met de dood van Ned en de latere Red Wedding keihard de kop ingedrukt, maar is daarom niet minder waar.

Wanneer je bijvoorbeeld goed kijkt naar de opbouw van de plot rond de Stark-kinderen, hebben zij tezamen in zo’n beetje elke belangrijke uithoek van Westeros en verder hun sporen na weten te laten. Daarbij speelde vader Stark zelf ooit een cruciale rol in Robert’s Rebellion, en is hij ook een van de belangrijkste katalysatoren voor de strijd die nu door de Maesters gedocumenteerd blijkt te zijn als ‘A Song of Ice and Fire’.

Het is in datzelfde ‘lied’ dat elk Stark-kind, bastaards en ‘leenkinderen’ incluis, eenzelfde cruciale rol heeft gehad. Het was Jon die tegenstanders vanuit alle hoeken verenigt in de strijd tegen de Night King en het is Arya die diezelfde Night King vervolgens weet te doden. Zonder Theon was Bran er nu niet meer geweest. En Sansa heeft al die tijd goed gekeken naar de politieke spelletjes van Cersei, Tyrion en Little Finger en weet zo het Noorden in zijn volle glorie te herstellen. En Bran… Tja, die is gewoon chill en weet alles.

Tel daar nog eens bij op dat Ned Stark het gezicht van het eerste seizoen werd en ‘Winter is coming’ een van de belangrijkste taglines van de serie is. Want toegegeven, ‘A Lanister always pays his debt’ is misschien wat minder sexy, maar met ‘Hear me roar!’ of ‘Fire and Blood’ kun je ook prima dvd’s verkopen. Op fora gaan ze zelfs nog een stapje verder. Daar wordt nu beweerd dat de raaf die Ned op de troon vergezelt in de bekende foto van seizoen 1 een voorbode was voor de eindpositie van Bran.

Het is al met al dus heus wel mooi en poëtisch dat we uiteindelijk eindigen met een Stark op de troon in het Zuiden en eentje in het Noorden. Misschien niet de royals waar menigeen op hoopte of rekende, maar dat is niks geks in Game of Thrones. En nu Jon terugreist naar de ‘True North’ en Arya haar geluk zoekt ten westen van Westeros, is de invloed van de Starks in alle bekende en onbekende uithoeken van de wereld, zeker gesteld. Kortom, op papier lijkt de serie dik geslaagd.

Toch laat het laatste seizoen een vreselijk onbevredigend gevoel bij de kijkers achter en is de roep om een do-over, hoe onrealistisch ook, zeker niet onterecht. Dat zit ‘m in die zevenmijlslaarzen, die niet alleen met te grote stappen door het verhaal heen zijn gebanjerd maar er ook nog eens de kantjes vanaf liepen in de laatste afleveringen. Seizoenen lang was het juist de subtiele symboliek, het oog voor detail en de minuscule precisie waarmee de personages en verhalen werden opgebouwd wat Game of Thrones zo revolutionair maakten. De laatste afleveringen, en het drakenstaartje van seizoen zeven, zijn in dit licht dan ook als een olifant in een porseleinkast. Er is voor veel fans veel stuk gemaakt met de laatste zetten in het gevecht om de troon.

Dat Deanerys uiteindelijk een mad queen wordt, is misschien een interessante poëtische keuze. Maar behalve wat voorzichtige hints naar een mogelijke gekte, is die ontwikkeling in het laatste seizoen op zijn zachts gezegd onzorgvuldig opgebouwd. Waar haar potentiële manie zich vooral manifesteerde in overmatig geweld tegen de machthebbers, richt zij zich nu tegen het volk. Tyrion probeert dat nog mooi te verklaren als onoplettendheid van zichzelf, Jon en daarmee de kijker, maar zo makkelijk mag geen enkele schrijver zich ervan af maken. Er zit geen opbouw in het gedrag van Daenerys. Er is geen moment van twijfel of reflectie, geen rust. Niet omdat de Mother of Dragons al zo ver heen is dat ze niet meer in staat is kritisch naar zichzelf te kijken, maar gewoon omdat de serie daar geen tijd voor heeft willen nemen. Missandei is dood, Deanerys gekwetst en dus moet iedereen dood. Niet echt de zorgvuldig uitgewerkte kettingreactie van gebeurtenissen en verkeerde invloeden van buitenaf waardoor Stannis Baretheon langzaam het contact met zijn morele kompas verloor.

En zo lijkt het de meeste personages in het laatste seizoen te vergaan. Het is alsof Benioff en Weiss in de eerst seizoenen te voorzichtig te werk zijn gegaan, waardoor ze in de laatste adem een aantal rare sprongen moesten maken om nog tot deze conclusie te komen. Dit gebeurt vaker met series, omdat zenderbazen en streamingsdiensten makers om economische motieven dwingen om meer of juist minder afleveringen te maken dan waar de serie ooit voor was bedoeld. Echter, Benioff en Weiss hadden geen haast hoeven maken. De keuze om in seizoen zeven en acht minder afleveringen te maken, werd door het duo zelf gemaakt. Mogelijk om zo meer budget per aflevering vrij te maken en zo uit te pakken met veldslagen, ijzige draken en ongeaaide wolven. Dat neigt naar creatieve armoede, want geen CGI kan verhullen dat het einde van Game of Thrones slordig aan elkaar geschreven is.

Niet alleen omdat er minder tijd genomen is, maar soms ook door volkomen onnodige scenes. Want wat kwam Bron in aflevering vier ineens in Winterfell doen? En was het niet veel mooier geweest als de seksuele spanning tussen Jamie en Brianne nooit werd ingelost. Zeker aangezien het nu lijkt alsof Brianne haar ontwikkeling pas rond was toen ze werd ontmaagd en zo de sterke vrouw in een klap in een personage uit een telenovela leek te veranderen. Want juist dat doet zo’n verdriet: de personages zijn in dit laatste seizoen compleet liefdeloos naar het einde geschreven. Kijkers hebben geïnvesteerd in de personages, zijn van ze gaan houden en ze gaan haten, hebben ze welkom geheten in hun woonkamer, door de jaren heen gevolgd, bekritiseerd en gevierd op het internet. Dat jouw favoriet voor de troon moet verliezen, onfortuinlijk aan zijn of haar einde komt, of verandert in een personage waar je met de beste wil van de wereld niet meer van kunt houden, is een tegenvaller waar de gemiddelde Game of Thrones-kijker mee heeft leren leven. Sterker nog, die onverwachte en extreme ontwikkelingen maakten de serie menselijk, liefdevol. De pijn zit hem in de manier waarop. In de routine, het gemak en de clichés waarmee het laatste stukje verhaal werd verteld.

Een goede verteller staat in dienst van het verhaal en het is misschien wel de grootste uitdaging om dat tot een goed einde te brengen. Zeker wanneer bijna de hele wereld inmiddels een mening denkt te mogen hebben over jouw creatie, jouw kind. Helaas bleken Benioff en Weiss blijken lang niet zoveel van hun kinderen te houden als die prachtige moeders in Game of Thrones. En dat doet misschien nog wel het meeste pijn.