Cine Clip: 75 videoclips door filmregisseurs (1/3)

Voor de afwisseling in Cine Clip niet een diepe duik in een oeuvre, maar lijstjes, lijstjes, lijstjes. De komende drie weken drie keer een top 25 bekende filmregisseurs die sporadisch een uitstapje hebben gemaakt naar videoclips. Ik heb de beste, interessantste, meest obscure en meest tot de verbeelding sprekende geselecteerd.

Voor de selectie heb ik een paar (losse) regels opgesteld: geen regisseurs die een doorbraak hadden als videoclipregisseur voor hun carrière als filmregisseur, dus geen Michel Gondry, Spike Jonze, David Fincher, Michael Bay, Gore Verbinski of McG. Ook geen regisseurs wiens videoclip-oeuvre ik al uitgebreid besproken heb, zoals Rian Johnson, Ken Russell en Paul Thomas Anderson. En niet de voorbeelden die op elk vergelijkbaar lijstje staan: dat betekent dat John Landis’ Michael Jackson-videoclips afvallen, net als de clips voor diezelfde artiest van Spike Lee, John Singleton en Martin Scorsese. Verder ook geen Golden Earring met When The Lady Smiles (Dick Maas), Bruce Springsteen met Dancing in the Dark (Brian De Palma), Red Hot Chili Peppers met Under the Bridge (Gus van Sant) en The White Stripes met I Don’t Know What To Do With Myself (Sofia Coppola).

Robert Rodriguez: Demi Lovato – Confident
Directe aanleiding voor deze top 75 was Robert Rodriguez’ nieuwe video voor Lady Gaga’s en Ariana Grande’s Rain on Me. Toch is dit al zijn derde videoclip. De eerste was voor Bob Schneiders 40 Dogs (Like Romeo and Juliet), een weinig bijzonder nummer met een weinig bijzondere clip. Deze voor Demi Lovato heeft in ieder geval de typische Rodriguez-handelsmerken, inclusief een aantal rollen voor fijne B- en C-listers als Michelle Rodriguez en Jeff Fahey.

Hayao Miyazaki: Chage and Aska – On Your Mark
Deze door Studio Ghibli geproduceerde clip doet sterk denken aan het vroegere werk van Miyazaki, zoals Nausicaä of the Valley of the Wind en Laputa: Castle in the Sky. Miyazaki’s kunst- en vliegwerk blijft imponeren, ook in een kort tijdsbestek.

Gus van Sant: Deee-lite – Runaway
Zoals gezegd geen Under the Bridge van de Red Hot Chili Peppers, maar dat is niet de enige clip van Gus van Sant. Naast een recente clip voor Rain Phoenix (zus van Joaquin en River) heeft hij er in de jaren negentig een hele sloot gemaakt voor Hanson, Elton John, David Bowie, William S. Burroughs en Stone Temple Pilots. En deze olijke clip voor Deee-Lite’s Runaway, die sterk doet denken aan zijn Even Cowgirls Get the Blues.

Kathryn Bigelow: New Order – Touched By the Hand of God
Deze clip voor new wave-band New Order is een pastiche op glam metal-clips uit die tijd. Laat het maar aan Kathryn Bigelow over om dat technisch zo sterk uit te voeren dat het voorbij potsierlijke parodie gaat, maar ook echt kan dienen als voorbeeld van zo’n clip.

Spike Lee: Eminem – Headlights
Public Enemy’s Fight The Power is de bekendste clip die Spike Lee heeft geregisseerd, maar omdat die in mijn ogen wel erg voor de hand ligt, leg ik liever de aandacht bij een van Lee’s andere clips. Naast een handvol voor Michael Jackson maakte Lee ook clips voor The Killers, Bruce Hornsby, Eros Ramazotti en meer, waaronder deze voor Eminem. Het nummer, waarin Eminem de gecompliceerde relatie met zijn moeder bespreekt, wordt vergezeld door een clip waarin we haar kant van het verhaal te zien krijgen. De emotie constrasteert effectief met de tekst en toon van het nummer.

Jim Jarmusch: The Raconteurs – Steady As She Goes
Jim Jarmusch werkt in zijn clips graag samen met Tom Waits, Neil Young en Jack White, en maakt ook weleens een clip voor deze artiesten. Neem deze van Steady As She Goes van The Raconteurs, die de nieuwe groep van Jack White lanceerde met een groezelige, rafelige clip die precies past bij de sound van de band.

Luc Besson: Madonna – Love Profusion
Madonna is verreweg de grootste naam voor wie Luc Besson ooit een videoclip heeft gemaakt (Cara Delevingne, Isabelle Adjani en Serge Gainsbourg zijn ook niet de kleinsten). Passend bij een ster met haar status loopt Madonna over water en door de lucht, als ware het een catwalk, terwijl ze feeën en bloemen bezweert. Luc Besson maakt zoals gewoonlijk sterk gebruik van de mogelijkheden van CGI.

Michael Moore: Rage Against the Machine – Sleep Now in the Fire
Michael Moore maakte verscheidene videoclips, waaronder een voor R.E.M en een voor System of a Down. Maar de meest voor de hand liggende combo is misschien wel zijn werk voor Rage Against the Machine, die zich politiek op dezelfde golflengte bevinden en even subtiel zijn in hun aanpak. Naast de clip van Testify is er ook deze van Sleep Now in the Fire een sterk staaltje satirische propaganda.

Park Chan-wook: Lee Jung Hyun –V
Park Chan-wooks voorliefde voor gedetailleerd set design, stilistische pastiche, symbolische props en verhalen van seksuele obsessie vinden we ook in zijn enige videoclip, deze heerlijke spookhuisfilm voor Koreaanse zangeres Lee Jung Hyun. Een persoonlijke favoriet op deze lijst.

Donald Cammell: U2 – Pride (In the Name of Love)
Donald Cammell had na zijn succesvolle film Performance (met Nicolas Roeg) een carrière vol flops (het weergaloze Demon Seed en het briljante White of the Eye) en financiële tegenslag, voor zijn vroegtijdige dood in 1996. Tussen de bedrijven door maakte hij nog deze videoclip voor U2, maar ook hier botste hij weer op tegenwerking: U2 was niet blij met de clip en liet een tweede versie maken, door Anton Corbijn, die óók niet goed werd bevonden, waarna er een derde clip werd gemaakt. Donald Cammells versie kreeg uiteindelijk het voordeel van de twijfel en staat nu bekend als dé videoclip van Pride.

Theo van Gogh: Marco Borsato –Dat Ben Jij
Om teruglopende albumverkoopcijfers tegen te gaan — door de opkomst van downloaden destijds — besloot Marco Borsato het in 2004 over een andere boeg te gooien met zijn album Zien, dat alleen op dvd verscheen, met videoclips geregisseerd door Johan Nijenhuis, Dick Maas, Matthijs van Heijningen Sr. en Theo van Gogh. Die laatste regisseerde deze clip voor Dat Ben Jij, met zijn typische handelsmerken: digitale beelden, dicht op de huid geschoten met intieme belichting; explosieve dramascènes waarin man en vrouw beiden voor eens en voor altijd een strijd der seksen lijken uit te vechten; en een beetje platvloerse, speelse erotiek, die er zoals altijd bij deze regisseur lekker dik bovenop ligt. Jammer dat Borsato niet de beste acteur is, alleen.

Safdie Brothers: Jay Z – Marcy Me
De Safdies (Heaven Knows What, Good Time, Uncut Gems) weten hoe ze New York effectief moeten neerzetten, en dat geldt ook voor deze clip voor Jay-Z’s Marcy Me, van zijn album 4:44, waarvoor bij elke song een videoclip werd gemaakt. In de clip zien we het samenkomen van twee werelden: die van politiemannen in een helikopter boven het ‘housing project’ Marcy uit de titel, en de alledaagse bezigheden van de zwarte mensen die bruut worden onderbroken door het zoeklicht. De boodschap is duidelijk: de handelingen van de politieagenten hebben directe invloed op het gevoel van veiligheid van de zwarte bewoners, terwijl de agenten zich totaal niet bewust hoeven te zijn van de impact die zo’n zoeklicht heeft. Ze hebben letterlijk de macht zich boven de situatie te plaatsen.

Just Jaeckin: Elton John – Who Wears These Shoes
Een unieke combo: porn chique-koning Just Jaeckin, bekend van Emmanuelle, Histoire d’O en Lady Chatterley’s Lover, en Elton John, de toch wat brave popmuzikant. Verwacht in de clip van Who Wears These Shoes dan ook geen spetterende erotiek, maar opvallend genoeg wél een ode aan de Duits-expressionistische film.

Yorgos Lanthimos: Leon of Athens – Baby Asteroid
Yorgos Lanthimos staat bekend om zijn absurde en gitzwarte humor. Zwarter dan deze clip voor Leon of Athens’ Baby Asteroid krijg je het niet: in een drietal vignettes zien we een invalide man gedwongen worden tot het ondersteunen van een egoïstische huisgenoot, een moord die compleet genegeerd wordt door een jong gezinnetje en de meest ongemakkelijke verleiding ooit.

William Friedkin: Laura Branigan – Self Control
William Friedkin specialiseert zich als regisseur in unheimische thrillers, waar vaak een grote dosis nauwelijks verhulde erotische spanning en subtekst onder de oppervlakte sluimert. Die erotische spanning staat centraal in de werkelijk geweldige campy clip van Laura Branigans Self Control, waarin een vrouw als een blok valt voor een gemaskerde stalker.

E. Elias Merhige: Interpol – The Heinrich Maneuver
E. Elias Merhige heeft als filmregisseur misschien maar een paar wapenfeiten op zijn naam, maar Begotten en Shadow of the Vampire waren beiden sterk genoeg om hem een cultstatus te geven. Begotten bracht hem op de radar van Marilyn Manson voor wie hij Cryptorchid en Antichrist Superstar regisseerde, maar wat mij betreft is de uitschieter in Merhige’s bescheiden videoclip-oeuvre de clip van Interpol, waarin een one take van een uiterst vertraagde zoom out steeds meer details onthult, waaronder de hersenkronkelende gewaarwording dat sommige van de personages zich achteruit door de tijd bewegen, terwijl andere personages gewoon voortbewegen.

Jean-Pierre Jeunet: Gauvain Sers – Pourvu
Oh, how the mighty have fallen. Na het succes van Amélie is de filmcarrière van Jean-Pierre Jeunet een beetje in het slop geraakt, waardoor hij net als vroeg in zijn carrière weer terugvalt op videoclips. In dit geval wel een videoclip waarin Jeunet meerdere keren visueel verwijst naar zijn eigen oeuvre (waaronder Les Cité des enfants perdus, Micmacs à tire-larigot en natuurlijk Le fabuleux destin d’Amélie Poulain). Die films worden weliswaar genoemd in het nummer, maar ik noem dat gewoon schaamteloze zelfingenomenheid.

Richard Loncraine: Sting – Love is the Seventh Wave
De regisseur van de klassieker Richard III en niemendalletjes als Firewall en Wimbledon werkte eerder samen met Sting voor de cultklassieker Brimstone and Treacle. Love is the Seventh Wave is dankzij de kleurrijke animatie en de destijds state of the arts special effects een stuk minder sinister dan die film. Al blijft de inspiratiebron, de Rattenvanger van Hamelen, het meest creepy sprookje dat er is.

Bill Plympton: Kanye West – Heard ‘em Say
De eerste versie van Heard ‘em Say werd geregisseerd door Michel Gondry, maar Kanye West was daar niet tevreden mee. Bill Plympton, cultfilmmaker van tientallen korte films (Your Face, 10 Ways to Quit Smoking) en een aantal lange (Hair High, Idiots and Angels), werd ingevlogen en moest binnen twee weken een nieuwe video afleveren, terwijl Kanye op sommige momenten letterlijk over zijn schouder meekeek. Voor alle smeuïge details verwijs ik je door naar dit interview.

David Lynch: Moby – Shot in the Back of the Head
Naast filmregisseur is David Lynch ook schilder, meubelmaker, beeldhouwer, muzikant en animator. Zijn animatieshorts en -series als Dumbland zijn het best te omschrijven als vervreemdend knullig, en dat is ook precies de toon van deze geanimeerde videoclip voor Moby.

Alex Cox: The Pogues – A Pair of Brown Eyes
Alex Cox (Repo Man, Sid and Nancy) werkte samen met Pogues-frontman Shane McGowan voor de film Straight to Hell, en die samenwerking kwam voort uit Cox’ eerdere regie van deze clip. Hierin zien we een dystopische samenleving onder leiding van Margaret Thatcher, want zowel Cox als McGowan zijn niet van de subtiele aanpak.

Jonathan Demme: Artists United Against Apartheid – Sun City
Voor benefietsingles worden vaak niet alleen een cast aan popsterren opgetrommeld, er neemt ook vaak een bekende naam plaats in de regiestoel. Zie bijvoorbeeld Paul Haggis’ We Are The World 25 for Haiti. Meestal doet de regisseur er niet zo toe, want veel van deze clips zien er exact hetzelfde uit. Hoe anders is dat bij deze energieke, kleurrijke clip van Sun City, van Silence of the Lambs– en Stop Making Sense-regisseur Jonathan Demme.

Eli Roth: Snoop Lion – La La La
Je zou niet meteen zeggen dat deze clip afkomstig is uit de koker van Eli Roth, want waar zijn de bakken bloed? Toch zijn er wat weggevers: de Halloween-setting en de met stop-motion tot leven gebrachte dansende vruchten, die zo lijken weggelopen uit Roths kort lopende cultserie The Rotten Fruits. En uiteraard de stonervibes.

John Cameron Mitchell: Bright Eyes – First Day of my Life
John Cameron Mitchell, regisseur van Hedwig and the Angry Inch en Shortbus, viert in zijn films vaak de verscheidenheid aan vormen die seksualiteit en gender kunnen aannemen. Hetzelfde doet hij met het concept “liefde” in deze documentaire-clip van wonderschone ballad First Day of My Life: een groep zeer diverse mensen luistert dit nummer met een geliefde of naaste, en de resultaten zijn klein, intiem en ontroerend.

The Wachowski Sisters: Anthony and the Johnsons – Epilepsy is Dancing
De credits voor deze videoclip staat niet op naam van de Wachowski Sisters, maar op naam van het collectief AFAS: de gezusters Wachowski nodigden choreograaf Sean Dorsey, schilders Tino Rodriguez en Virgo Paradiso, actrice Johanna Constantine en DOPs Chris Blasingame en Banker White uit gezamenlijk een visualisatie te maken van hoe aanval van epilepsie kan voelen voor degenen die het hebben. Het resultaat is toch onmiskenbaar het werk van de Wachowski’s, door de experimentele editing die we kunnen kennen uit Speed Racer, en de seksuele vrijheid van een Sense8.