Ask Dr. Ruth

Aan hagiografische documentaires over bijzondere personen geen gebrek en Ask Dr. Ruth vinkt alle vakjes aan die je kunt verwachten van zo’n film. Toch is het moeilijk om niet onder de indruk te zijn van het leven en werk van Ruth Westheimer, beter bekend als sekstherapeute Dr. Ruth. Dat komt vooral door haar ontwapenende verschijning en haar innemende maar zelfverzekerde houding: een klein schattig joods omaatje die het op talk shows openhartig en zonder gêne heeft over de clitoris of het fenomeen ‘blue balls’. Ze doet dat niet om te choqueren of te provoceren maar juist om het gesprek over seks en taboes open te breken.

In Ask Dr. Ruth gaat deze 90-jarige nog steeds lekker hard terwijl regisseur Ryan White soms moeite moet doen om haar bij te houden. Van het klaslokaal, waar zij een nieuwe generatie studenten opleidt, tot aan lezingen die ze met regelmaat geeft. Het is een inspirerende vitaliteit waar deze documentaire niet omheen kan. En de vraag is natuurlijk wat Ruth gemaakt heeft tot wie zij nu is.

De eerste onthulling is dat Ruth Westheimer in eerste instantie niet bestond. Haar naam was Karola Ruth Siegel en ze kwam in 1928 ter wereld in Duitsland. Haar ouders waren orthodoxe joden en zijn werd als enig kind verwend door haar oma. Met de komst van de nazi’s was zij haar leven niet zeker. En zo werd Karola op een van de velen kindertransporten gezet en kwam zij in een weeshuis in Zwitserland terecht. Het contact met haar ouders stopte tijdens de oorlog. In een ontroerend moment laat Ruth de brieven zien die zij van hen ontving en die zij met zorg heeft bewaard. Wie de geschiedenis kent zal niet verrast zijn over het lot van Ruths familie. De documentaire volgt haar als ze naar het holocaustcentrum Yad Vashem gaat om te achterhalen wat er met ze is gebeurd.

Deze verschrikkelijke achtergrond is een cruciaal deel van haar ontwikkeling als persoon. Door middel van animaties en een voice-over van een actrice die als Ruth spreekt wordt een beeld gegeven van deze pijnlijke levensfase. In Zwitserland had zij ook haar eerste vriendje en het vormt de andere constante in haar leven: haar interesse voor menselijke relaties en intimiteit.

Ruths levensweg blijft verrassen. Na de oorlog kwam ze in Palestina terecht en ze vocht mee tijdens de oorlog van 1948. Naar eigen zeggen was ze een sluipschutter en op reis in Israël zien we hoe zij als hoogbejaarde nog een oude stengun uit elkaar weet te halen. Ze overleefde nog net een explosie die haar bijna haar benen kostte. Na Israël kwam ze in Parijs terecht waar ze studeerde aan de Sorbonne en waar ze met veel smaak over vertelt. Leren is een duidelijke passie voor haar. Van Parijs ging zij naar de VS en daar begon een nieuw hoofdstuk in haar leven. Als alleenstaande moeder ging zij werken bij Planned Parenthood. Een organisatie die seksuele voorlichting geeft aan vrouwen in arme wijken. Op haar veertigste ging ze weer studeren en per toeval mocht zij op de radio praten over seks. Ze werd al snel een sensatie met haar zware Duitse accent en aanstekelijke openhartigheid.

Het mooie is dat Ruth zeker geen ascetische heilige is. Ze is een echt mensch om maar een toepasselijk Jiddisch woord te gebruiken. Een bewonderenswaardig persoon vol levenslust, humor en warmte. En zoals de documentaire laat zien is Ruth iemand die constant zoekt naar contact vanuit de wetenschap dat het iets is waar mensen naar verlangen, of dat nou fysiek of mentaal is. Ze beschikt ook over een gave om echt te luisteren en taboes ter discussie te stellen. Voor Ruth is er geen ‘normaal’ en zij staat open voor de verscheidenheid waarin mensen seks ervaren. Daarom was zij een van de eersten die homoseksualiteit in de mainstream media bespreekbaar maakte en daarmee gemarginaliseerde groepen ook een stem gaf.

Als een intelligente vrouw met een honger naar kennis was het in haar tijd niet altijd even makkelijk om de juiste partner te vinden. Als zij haar drie huwelijken doorloopt geeft ze aan dat intellect naast fysieke liefde net zo belangrijk is voor haar. Haar derde man was de ware en daarmee had zij een bijzondere band. Haar kinderen vertellen daar ook over en verrassen door te zeggen dat zij niet echt over seks spraken met hun moeder.

Ask Dr. Ruth is een inspirerende maar veilige documentaire die je als heel Amerikaans zou kunnen ervaren. Echte cynici zullen zich ergeren aan de Disney-achtige animaties die gebruikt worden om Ruths traumatische kindertijd te verbeelden. Daarnaast is het vooral Ruths verhaal en komen anderen niet echt aan het woord. Waar ze op een voetstuk wordt geplaatst voor het bespreekbaar maken van seks wordt er niet stilgestaan bij de omslag die in de VS heeft plaatsgevonden zoals de wijze waarop bepaalde staten ultraconservatieve wetten aannemen tegen abortus of snijden in subsidies voor organisaties zoals Planned Parenthood. Wat is vanuit die veranderende situatie dan precies haar invloed geweest?

Een andere fascinerende kant van haar wordt maar zijdelings aangekaart. Ruth geeft aan dat zij zich politiek afzijdigheid houdt. Haar verklaring is dat zij mensen ziet als individuen. Haar keuze om zichzelf geen feministe te noemen roept vraagtekens op bij haar kleindochter die haar toch probeert over te halen om zich zo te profileren. De keuze zegt misschien iets over hoe Ruth zich niet wil verbinden aan groepen, hokjes of labels omdat die beperken en vrijheid in kunnen dammen.

Ondanks die kritische punten is het vooral Ruths charme en energie die je raken en deze conventionele documentaire redden. In een tijd waarin wij niet echt meer opkijken naar mensen met deugden is Ruth een bijzonder figuur die zich op haar eigen manier inzet voor anderen. De documentaire doet daarmee denken aan Won’t You Be My Neighbour over Fred Rogers. Een man die door middel van educatieve kinderprogramma’s de wereld ook beter wilde maken. In Won’t You Be My Neighbour somt Rogers mooi zijn filosofie op: ‘Love is at the root of everything, all learning, all relationships, love or the lack of it.’ Het zijn woorden die Ruth ook makkelijk gezegd had kunnen hebben en die haar leven en werk perfect opsommen.